Προτάσεις Πολιτών – Περιβάλλον

Σύνοψη προτάσεων

Οι προτάσεις εμφανίζουν αρκετά σημεία σύγκλησης έως και ταύτισης. Διακρίνονται πέντε αδρές ενότητες: 

• Χώροι πρασίνου
• Αστική κινητικότητα – λειτουργικότητα – ασφάλεια
• Διαχείριση απορριμμάτων + ανακύκλωση + κυκλική οικονομία
• Περιβαλλοντική εκπαίδευση + ευαισθητοποίηση
• Διαχείριση νερού
• Λεσβιακός Ελαιώνας

Η σειρά δεν είναι ιεραρχική. Σε κάποιο βαθμό εκφράζει τον όγκο προτάσεων σε κάθε ενότητα.

Χώροι πρασίνου

Μεγάλος ο αριθμός προτάσεων για το πράσινο στην πόλη (και περιαστικό πράσινο). Κλιμακώνονται από:

• βελτίωση των ήδη υφιστάμενων δημοτικών χώρων πρασίνου με αναθεώρηση του προτύπου τόσο του είδους βλάστησης που επιλέγεται όσο και της διαχειριστικής πρακτικής με σκέψεις για την πιθανή συμμετοχή πολιτών στην διαχείριση – συντήρηση του πρασίνου
• την αξιοποίηση δημοτικών και ιδιωτικών «εγκαταλελειμμένων» εκτάσεων (αδόμητα οικόπεδα, αυλές ακατοίκητων σπιτιών, αυλές σχολείων κλπ) για την δημιουργία πάρκων τσέπης, βοτανικών κήπων, λαχανόκηπων (με συμμετοχή και οφέλη για κοινωνικά ευάλωτους), μαθητικών κήπων. Γενικά οι προτάσεις εμπεριέχουν διάσταση συμμετοχής κοινωνικών ομάδων (γειτονιά, σχολική κοινότητα). Επίσης προτείνονται συνέργειες όπως: η αξιοποίηση ομβρίων από παρακείμενες στέγες για την άρδευση, επιτόπου σημεία κομποστοποίησης οργανικών αποβλήτων για χρήση στους κήπους και φιλοξενία πράσινης γωνιάς (διαλογή απορριμμάτων σε πολλαπλά ρεύματα)
• μέχρι την δημιουργία πολυλειτουργικού πάρκου στις παρυφές της πόλης που ενώ θα καλλιεργηθεί με είδη της τοπικής αγροτικής βιοποικιλότητας (ως μέσο διατήρησης αλλά και γνωστοποίησης των ειδών), θα οργανωθεί ως πόλος υπαίθριας αναψυχής, άθλησης και πολιτιστικών – εκπαιδευτικών δρώμενων

Αστική κινητικότητα – λειτουργικότητα – ασφάλεια

Στην ενότητα αυτή συγκαταλέγονται προτάσεις, διακριτές μεταξύ τους, που όμως σχετίζονται με την ασφάλεια και την λειτουργικότητα της πόλης.

Τέτοιες είναι:

• η αντιμετώπιση της ηχορύπανσης με εφαρμογή (έλεγχο) των επιτρεπτών ορίων εκπομπής, με εκστρατείες ευαισθητοποίησης αλλά και με κυκλοφοριακές παρεμβάσεις (μικρότερα όρια ταχύτητας, πεζοδρομήσεις)
• προαγωγή της χρήσης ποδηλάτου με υποδομές και κυκλοφοριακές παρεμβάσεις (πεζοδρομήσεις, θέσεις στάθμευσης ποδηλάτων σε σχολεία και δημόσια κτήρια), με δημιουργία υποστηρικτικών επιχειρήσεων αλλά και ενθάρρυνση υφιστάμενων επιχειρήσεων να γίνουν φιλικές στον ποδηλάτη, εδραίωση θεσμών ενθάρρυνσης στην χρήση ποδηλάτου και γενικότερα δημιουργία – προβολή δικτύου υποδομών, πρωτοβουλιών και επιχειρήσεων (οικοσυστήματος) περί του ποδηλάτου προς ντόπιο κοινό και επισκέπτες
• αποκατάσταση της προσβασιμότητας πεζόδρομων, κτηρίων και υποδομών από άτομα με κινητικά προβλήματα και από γονείς με παιδικά καρότσια. Παρατηρείται η ακύρωση σχετικών προβλέψεων σε έργα υποδομής, λόγω λανθασμένων παρεμβάσεων σε τοποθέτηση στύλων σήμανσης, φωτισμού κλπ. Απαιτείται συντονισμός και σωστή επίβλεψη συνεργείων
• η επαναχωροθέτηση (ή παύση) σειράς δραστηριοτήτων που είναι οχλούσες & επικίνδυνες για την πόλη. Τέτοιες είναι το εργοστάσιο της ΔΕΗ στα όρια την πόλης, η εκφόρτωση καυσίμων στο εμπορικό λιμάνι εντός πόλεως και το αμαξοστάσιο των Αστικών ΚΤΕΛ (αμαξοστάσιο, πλυντήριο αυτοκινήτων, συνεργείο συντήρησης, δεξαμενή καυσίμων,…)

Διαχείριση απορριμμάτων + ανακύκλωση + κυκλική οικονομία

Λιγότεροι όσοι εισηγούνται σχετικές προτάσεις, αλλά με ευρύτερη γκάμα προσέγγισης.

• Η βελτιστοποίηση της απόδοσης του υφιστάμενου συστήματος ανακύκλωσης αποτελεί προφανής στόχος που όμως εν πολλοίς συνδέεται με την ευαισθητοποίηση (αναπτύσσεται στην παρακάτω σχετική ενότητα)
• Αναβάθμιση των συστημάτων διαλογής και αξιοποίησης υλικών με την δημιουργία πράσινων γωνιών και πράσινων σημείων όπου πιο συστηματικά μπορεί να γίνει η διαλογή υλικών αλλά και πιθανή αξιοποίηση αντικειμένων που επιδέχονται συντήρηση – δεύτερη χρήση.
• Οργάνωση θεσμού Repair cafes και bazaar για επισκευή και διάθεση μεταχειρισμένων αντικειμένων. Τα Repair cafes αποτελούν οργανωμένες συνάξεις μεταξύ ανθρώπων που έχουν αντικείμενα προς επισκευή και ανθρώπων με δεξιότητες επισκευής. Επισκευάζονται αντικείμενα αλλά μεταλαμπαδεύονται και δεξιότητες. Σκοπός η παράταση ζωής αντικειμένων που θα κατέληγαν στα σκουπίδια.
• Εγκατάσταση δημόσιον βρυσών για το γέμισμα προσωπικών δοχείων με νερό. Είναι ένα απλό μέτρο που βρίσκει όλο και μεγαλύτερη εφαρμογή αλλού. Σκοπός ή παρότρυνση χρήσης επαναχρησιμοποιούμενου ατομικού δοχείου αντί του εμφιαλωμένου με το μπουκάλι μίας χρήσης. Μειώνεται ο όγκος απόρριψης πλαστικού και η περιβαλλοντικά παράλογη μεταφορά νερού από άλλες περιοχές της χώρας.
• Αναζήτηση και προώθηση λύσεων για την αξιοποίηση ανακυκλώσιμων υλικών στο νησί. Η μεταφορά στην ενδοχώρα επιβαρύνει περιβαλλοντικά και δεν είναι οικονομικά βιώσιμη στις περισσότερες περιπτώσεις. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα απαιτηθεί καινοτομία και επιχειρηματικότητα στην κατεύθυνση της κυκλικής οικονομίας.
• Ειδικά για τα οργανικά απόβλητα να επιταχυνθεί η εφαρμογή του καφέ κάδου για την διαλογή και αξιοποίηση των οργανικών. Πρέπει βέβαια να έχει διασφαλιστεί μια μεταβατική, έστω, λύση διαχείρισης μέχρι την λειτουργία της σχετικά προβλεπόμενης μονάδα βάσει του Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων

Διαχείριση νερού

Υπάρχουν επιμέρους προτάσεις για το νερό.

• Η τοποθέτηση δημόσιων βρυσών σε κεντρικά σημεία της πόλης έχει αναλυθεί. Θα μπορούσε να συνδυαστεί με την επαναλειτουργία παλιών πέτρινων κρηνών.
• Αξιοποίηση των ομβρίων για την άρδευση μικρών κήπων. Θα άξιζε να εξεταστεί ευρύτερη εφαρμογή για το πράσινο της πόλης. Στο Τμήμα Περιβάλλοντος γίνεται έρευνα για την αξιοποίηση των γκρι νερών (χαμηλής επιβάρυνσης χρησιμοποιημένο νερό ή επεξεργασμένο λύμα) για άρδευση κήπων.
• Ευαισθητοποίηση: αναπτύσσεται παρακάτω.

Λεσβιακός Ελαιώνας

Ο ελαιώνας είναι γενικώς γηρασμένος και αδυνατεί να δώσει ικανοποιητική πρόσοδο στους παραγωγούς. Οι ανεπαρκείς και κακώς κατανεμημένες βροχοπτώσεις των τελευταίων ετών ελλατώνουν κατακόρυφα την κερδοφορία των ξηρικών χωραφιών. Αν δε κάνουμε αποφασιστικές κινήσεις το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό.

Πρέπει να:

1. Γίνει σχεδιασμός κοινών αρδευτικών δικτύων τα οποια θα τροφοδοτούνται από μικρούς και μεγαλύτερους ταμιευτήρες νερού καθώς και απο ορθά κατανεμημένες γεωτρήσεις. Απαραίτητη η εκπαίδευση της νέας γενιάς παραγωγών σχετικά με την χρήση του αρδευτικού νερού.
2. Οπου θα υπάρχει αρδευτικό δίκτυο, να προχωρήσουμε σε εκρίζωση των ελαιόδεντρων και σε επαναφύτευση νέων στη θέση τους. Η διαδικασία να γίνει με σοβαρή και αυστηρή επίβλεψη.
3. Αναδείξουμε τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εναπομείναντος “παραδοσιακού” ελαιώνα ωστε να επιτραπεί η διατήρηση του μέσω της επιτευξης υπεραξίας του καθώς και της σημαντικής κοινωνικής και περιβαλλοντικής συνεισφοράς του.
4. Δημιουργία εδαφοβελτιωτικού υλικού / οργανικου λιπάσματος Στο νησί της εκτεταμένης ημισταβλιζόμενης κτηνοτροφίας, με αριθμό που ξεπερνά τα 400.000 αιγοπρόβατα είναι ανεπίτρεπτο να μην υπάρχει μια σοβαρή επιχείρηση που να εκμεταλλεύεται την ζωική κόπρο και τα παραπροϊόντα των βιομηχανικών σφαγείων. Προσέλκυση μεγαλοεπενδυτών για την δημιουργία ανάλογης εργοστασιακής επιχείρησης. Σκοπός η δημιουργία κατάλληλου εδαφοβελτιωτικού υλικού / οργανικου λιπάσματος με μαζική χρήση στα ελαιοκτήματα και όχι μόνο. Οικονομία κλίμακας με φιλοπεριβαλλοντικό προφίλ και υψηλή προσδοκώμενη κερδοφορία.

Περιβαλλοντική εκπαίδευση + ευαισθητοποίηση

Αποτελεί οριζόντια ενότητα που διατρέχει όλες τις παραπάνω. Αναδεικνύεται ως  εξαιρετικά κρίσιμη δεδομένου ότι γνωρίζουμε πια ότι υποδομές και θεσμικό πλαίσιο δεν αρκούν για την επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων αν δεν υπάρχει Α) περιβαλλοντική συνείδηση πολιτικών και υπηρεσιακών παραγόντων και Β) ευαισθητοποίηση και συμμετοχή του κοινού. Επιμέρους προτάσεις:

• Εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης για επιμέρους θέματα (ανακύκλωση, χρήση νερού, πράσινο κλπ) σε επιμέρους ομάδες όμως: μαθητές, επιχειρήσεις, αγρότες κ.α
• Ανάδειξη και προβολή φιλοπεριβαλλοντικών επιχειρήσεων
• Βιωματικές πρακτικές εκπαίδευσης (σχολικοί κήποι, εργαστήρια δεξιοτήτων επισκευής κ.α)
• Διοργάνωση εκδηλώσεων – θεσμών ευαισθητοποίησης (ποδηλατοπορείες, bazaar, κ.α.) 

Σύνοψη συζήτησης – Διαπιστώσεις

1. Από το φάσμα των προτάσεων γίνεται σαφές ότι οι παρεμβάσεις κλιμακώνονται ως προς το επίπεδο σχεδιασμού και το επίπεδο αρμοδιότητας κατά την εφαρμογή. Άλλα ξεκινούν από ζητήματα εθνικού σχεδιασμού (π.χ. λειτουργία εργοστασίου ΔΕΗ και διασύνδεση με δίκτυο ηπειρωτικής χώρας). Άλλα σχετίζονται με υπεροπτικό σχεδιασμό και πλαίσια χρηματοδότησης με κύριο αρμόδιο φορέα την Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Άλλα αφορούν στο επίπεδο του Δήμου και σχετίζονται με προτεραιότητες σχεδιασμού, με την υλοποίηση υποδομών αλλά και με την διαχείριση – συντήρηση συστημάτων παροχής υπηρεσιών (πράσινο, καθαριότητα-απόβλητα, λειτουργικότητα της πόλης). Επίσης διαφοροποιούνται ως προς την φύση τους καθώς δεν αφορούν μόνο έργα υποδομής αλλά και παρεμβάσεις οργάνωσης υπηρεσιών, εκπαίδευσης και συμμόρφωσης του κοινού κ.α.
2. Μεγάλο μέρος της συζήτησης κατά την αναζήτηση προτάσεων δαπανήθηκε σε διαπιστώσεις προβλημάτων της πόλης και κυρίως στην αναζήτηση των αιτιών που τα προκαλούν. Οι ευθύνες φαίνεται να αποδίδονται σε όλες τις συνιστώσες της πόλης. Τοπικοί άχρονες, αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και Δημότες φέρουν όλες μερίδιο ευθύνης. Σειρά έργων με θετικό πρόσημο έχουν απαξιωθεί από την ίδια την πόλη (ενδεικτικά: ανάπλαση – πεζοδρόμηση Ερμού γύρω στο 2000, πρόσφατη ανάπλαση στα Τσαμάκια).  Ως συζήτηση μεταξύ ατόμων που συνδέονται με την κοινωνία των πολιτών, τέθηκε έντονα και το ερώτημα του ρόλου που μπορούν να παίξουν οι πρωτοβουλίες πολιτών με ενδεχόμενη στήριξή τους. Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση αποτελούν γενικά το μέσο καλλιέργειας μιας περισσότερο βιώσιμης πόλης. Ειδικότερα όμως προτάθηκε, σε κάθε μεγάλη παρέμβαση μέσω ΕΣΠΑ, να προβλέπεται ειδικό κονδύλι για την «επικοινωνία» της παρέμβασης. Όχι με σκοπό την απλή δημοσιότητα του έργου αλλά με σκοπό να συνδεθεί με το κοινό και να αποκτήσει φίλους – συμμάχους στην κοινωνία και στις αρμόδιες αρχές.
3. Οι παρεμβάσεις πρέπει να σχεδιάζονται με ολοκληρωμένο χαρακτήρα, άρα, στοιχεία που θα μπορούσαν να συνθέσουν προγράμματα δράσης με σχετική χρηματοδότηση:
   1. Κήποι σε σχολεία προϋποθέτουν μια μίνιμουμ στήριξη του Δήμου, ένα σχέδιο εφαρμογής (manual) προς την σχολική κοινότητα και έναν παράλληλο εκπαιδευτικό οδηγό – υλικό για τους εκπαιδευτικούς.
   1. Οι λαχανόκηποι και τα πάρκα τσέπης μετά τα έργα διαμόρφωσης και άρδευσης προϋποθέσουν την οργάνωση ομάδων αξιοποίησης και «περιφρούρησης». Την ενθάρρυνση δραστηριοτήτων κοινωνικού – πολιτιστικού χαρακτήρα και οργάνωση δράσεων για το περιβάλλον.
   1. Τα πράσινα σημεία και οι πράσινες γωνιές αν απλά κατασκευαστούν και αφεθούν στην τύχη τους, δεν θα αποδώσουν τα αναμενόμενα. Θα απαιτηθούν διαρκή προγράμματα του Δήμου. Από απλή ενημέρωση μέχρι εκδηλώσεις ενεργοποίησης του κοινού. Θεσμοί όπως Repair cafes και bazaar θα χρειαστούν χώρους φιλοξενίας αλλά κυρίως ομάδες ενεργών πολιτών για να τα οργανώσουν.
   1. Το ποδηλατικό οικοσύστημα είναι ήδη ενεργό ως προς τις ομάδες πολιτών. Θα χρειαστούν κάποιες υποδομές ή/και κυκλοφοριακές παρεμβάσεις. Κρίσιμη όμως θα είναι η συμμόρφωση και προσαρμογή της πόλης συνολικά σε ένα τέτοιο σχέδιο. Άρα θα απαιτηθούν κανόνες και κυρίως μηχανισμός διάδοσης και επιτήρησης των κανόνων αυτών.